Darowizna w księgach rachunkowych oraz skutki podatkowe

22. 05. 2020 | Marzena Walkiewicz

Zasadniczym celem przekazania darowizny jest pomoc osobom potrzebującym czy też organizacjom społecznym. Przedmiotem darowizny mogą być środki pieniężne, towary, materiały, wyroby gotowe czy też środki trwałe. Darowizną może być również nieodpłatne świadczenie usług na rzecz osoby trzeciej. Ustawodawca przychylnie traktuje tego typu operacje umożliwiając darczyńcy na obniżenie podatku dochodowego poprzez zwiększenie kosztów jednostki związanych z przekazaniem darowizny. Dodatkowo, tego typu okoliczności pozwalają na zbudowanie pozytywnego wizerunku jednostki budząc przy tym większe zaufanie ze strony klientów oraz kontrahentów.

Umowa darowizny – definicja i wymogi

Warunkiem koniecznym, a także podstawową cechą darowizny jest jej nieodpłatność. Umowa darowizny została jasno określona w art. 888 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeksu cywilnego (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.), jako zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Zatem, przez istotę darowizny możemy rozumieć obdarowanie drugiej osoby danym składnikiem posiadanego majątku czy też określoną sumą pieniędzy, co przyniesie skutek w postaci wzbogacenia się osoby go przyjmującej. Należy pamiętać, że umowa darowizny powinna być sporządzona w formie pisemnej, natomiast każdorazowe jej otrzymanie przez obdarowywanego powinno być zgłoszone do urzędu skarbowego. Wyjątkiem jest darowizna własności i użytkowania nieruchomości oraz praw spółdzielczych, która bezwarunkowo musi być sporządzona w formie aktu notarialnego i jest zgłaszana do urzędu skarbowego przez notariusza, który ten akt sporządził. Warto wspomnieć, że świadczona pomoc określona w umowie darowizny nie musi być wykonywana bezpośrednio na rzecz obdarowanego, lecz darczyńca ma prawo zobowiązać w niej osobę, która przyjmuje darowiznę aby zrealizować nieodpłatną pomoc na rzecz osoby trzeciej. Ujęcie rachunkowe darowizny zostało zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h ustawy z dnia 29 września 1994r o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 1047 z późn. zm., dalej uor), w myśl którego określony został rodzaj kosztu jaki ponosi darczyńca w związku z przekazywaną darowizną czy też rodzaj przychodu osoby obdarowanej. Nieodpłatne przekazanie aktywów, którymi mogą być środki pieniężne czy też towary lub materiały ewidencjonujemy w księgach rachunkowych jednostki jako pozostałe koszty lub przychody operacyjne, czyli koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Darowizna w formie pieniężnej

Częstą formą przekazywania darowizny jest pomoc pieniężna. Nie istnieją szczególne uregulowania ewidencji tego typu zdarzenia w księgach rachunkowych. Zatem zgodnie z powyższym art. 3 ust. 1 pkt 32 uor nieodpłatne przekazanie środków pieniężnych jednostka w księgach ujmuje jako:

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne”

Strona MA konta 240Konto 240 - Pozostałe rozrachunki (Aktywno-pasywne) 240 „Pozostałe rozrachunki”

Inną możliwością przekazania środków pieniężnych w formie darowizny jest podział wyniku finansowego spółki, która jest darczyńcą. W tej sytuacji po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, wynik finansowy osiągnięty przez jednostkę jest przenoszony na rozliczenie wyniku finansowego. W momencie podjęcia uchwały o podziale zysku i przeznaczeniem jego części jako darowizny, darczyńca powinien ująć zobowiązanie wobec obdarowanego. Ewidencja księgowa wyglądać będzie następująco:

Strona WN konta 820Konto 820 - Rozliczenie wyniku finansowego (Pasywne) 820 „Rozliczenie wyniku finansowego”

Strona MA konta 240Konto 240 - Pozostałe rozrachunki (Aktywno-pasywne) 240 „Pozostałe rozrachunki”

Należy pamiętać, iż jednostka ma prawo pomniejszyć podstawę opodatkowania wobec czego powinna odpowiednio udokumentować przekazanie darowizny, co uregulowane jest w art. 18 ust. 1 pkt 1c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1888, dalej ustawa o CIT), w myśl którego Odliczenie darowizn, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 7, oraz odliczenie wynikające z odrębnych ustaw stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna - dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

Warto wspomnieć, że odliczenia darowizn nie stosuje się w sytuacji, gdy podatnik zaliczył wartość przekazanej darowizny do kosztów uzyskania przychodów.

Przekazanie towarów lub wyrobów gotowych w formie darowizny

W przypadku nieodpłatnego przekazania towarów czy wyrobów gotowych ujęcie wydania ewidencjonujemy analogicznie w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych zapisem:

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne”

Strona MA konta 330Konto 330 - Towary w hurcie (Aktywne) 330 „Towary” / 601Konto 601 - Wyroby gotowe (Aktywne) 601„Wyroby gotowe”

Wartość przekazania stanowi kwota nabycia towarów lub kwota kosztu wytworzenia wyrobów gotowych.

Jeżeli darowizna w postaci przekazania towarów czy wyrobów gotowych nie ma zastosowania przy zwolnieniu z VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, wówczas skutkować to będzie opodatkowaniem przekazanych nieodpłatnie aktywów według stawki właściwej dla danego składnika majątku. Wyjątkiem jest sytuacja, w której darczyńca nabywając dany towar założył, iż będzie on w przyszłości przekazany w formie darowizny i tym samym nie skorzystał on z prawa do odliczenia podatku naliczonego. W pozostałych przypadkach darczyńca jest zobowiązany do naliczenia podatku VAT należnego.

Ewidencja księgowa otrzymania towarów oraz środków pieniężnych w drodze darowizny

Przykład. Spółka XYZ sp. z o.o. nieodpłatnie otrzymała towary o wartości rynkowej 5.000,00 zł, materiały o wartości rynkowej 2.000,00 zł wydane bezpośrednio do zużycia oraz środki pieniężne w kwocie 1.000,00 zł. Ewidencja księgowa wygląda następująco.

1. Przyjęcie towarów na magazyn

Strona WN konta 330Konto 330 - Towary w hurcie (Aktywne) 330 „Towary” kwota: 5,000.00 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 5.000,00 zł

1. Otrzymanie materiałów przeznaczonych bezpośrednio do zużycia

Strona WN konta 401Konto 401 - Zużycie materiałów i energii (Kosztowe) 401 „Zużycie materiałów i energii” kwota: 2,000.00 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 2.000,00 zł

1. Wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy

Strona WN konta 130Konto 130 - Rachunek bieżący (Aktywne) 130 „Rachunek bankowy” kwota: 1,000.00 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 1.000,00 zł

Należy wspomnieć, iż darczyńca przy zakupie towarów lub materiałów skorzystał wcześniej z prawa do odliczenia podatku naliczonego będzie on zobligowany, aby odprowadzić podatek VAT należny od przekazanego przedmiotu. Zaś darowizna pieniężna w żadnym wypadku nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT, bowiem środki pieniężne nie mogą zostać uznane za towary w rozumieniu przepisów o VAT. Przekazanie środków pieniężnych nie może być również utożsamiane z wykonaniem usługi.

Ujęcie rachunkowe przekazanej darowizny środka trwałego

Jednostka decydując się na przekazanie środka trwałego w drodze darowizny, który nie został całkowicie zamortyzowany, w myśl art. 32 ust 1. uor zobligowana jest do dokonania ostatniego odpisu amortyzacyjnego najpóźniej w miesiącu przekazania, czyli przed określeniem jego końcowej wartości. Wartość bilansowa przekazywanego środka trwałego powinna zostać pomniejszona o dotychczasowe odpisy umorzeniowe w momencie jego oddania.

Ewidencja księgowa przekazania środka trwałego częściowo zamortyzowanego w drodze darowizny

Przykład. Spółka Alfa sp. z o.o. zdecydowała na przekazanie środka trwałego o wartości początkowej 12.000,00 zł oraz dotychczasowym umorzeniu 7.800,00 zł. Przekazanie środka trwałego w księgach rachunkowych przedstawia się następująco:

Strona WN konta 070Konto 070 - Umorzenie środków trwałych (Pasywne) 070 „Umorzenie środków trwałych” kwota: 7.800,00 zł 

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne” kwota: 4. 200Konto 200 - Rozrachunki z odbiorcami (Aktywne) 200,00 zł

Strona MA konta 010Konto 010 - Środki trwałe (Aktywne) 010 „Środki trwałe” kwota: 12.000,00 zł

Ewidencja księgowa przekazania środka trwałego całkowicie zamortyzowanego w drodze darowizny

Przykład. Spółka Alfa sp. z o.o. zdecydowała na przekazanie środka trwałego o wartości początkowej 12.000,00 zł, środek trwały został całkowicie zamortyzowany. Przekazanie środka trwałego w księgach rachunkowych przedstawia się zatem następująco:

Strona WN konta 070Konto 070 - Umorzenie środków trwałych (Pasywne) 070 „Umorzenie środków trwałych” kwota: 12.000,00 zł 

Strona MA konta 010Konto 010 - Środki trwałe (Aktywne) 010 „Środki trwałe” kwota: 12.000,00 zł

Jak możemy zaobserwować na powyższych przykładach, jeżeli w sytuacji przekazania środka trwałego w formie darowizny jest on całkowicie zamortyzowany, to jego wartość w dniu przekazania nie obciąży kosztów operacyjnych darczyńcy. Zostanie on jedynie wyksięgowany z ewidencji księgowej przedsiębiorstwa. Natomiast w obu przedstawionych przypadkach darczyńca będzie zobligowany do odprowadzenia podatku VAT należnego przekazując środek trwały nieodpłatnie, zaś tylko jeżeli miał on prawo do odliczenia podatku naliczonego nabywając dany środek trwały. Kwotę podatku VAT ustala się od wartości rynkowej danego środka trwałego. Ujęcie zobowiązania z tytułu VAT należnego ujmujemy zapisem:

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne”

Strona MA konta 221-1Konto 221-1 - Rozliczenie należnego VAT (Pasywne) 221-1 „VAT należny”

Ujęcie rachunkowe darowizny środka trwałego w księgach obdarowanego

W przypadku obdarowanego sytuacja w księgach rachunkowych wygląda zupełnie inaczej. W sytuacji, gdy przekazywany będzie środek trwały, należy w dniu otrzymania go w drodze darowizny i przyjęcia do użytkowania wprowadzić do ewidencji środków trwałych. Umowa darowizny określa wartość początkową z jaką dany składnik majątku powinien zostać wprowadzony do ewidencji. Istnieje możliwość, iż strony nie zawrą takiego zapisu w umowie, wówczas wyceny należy dokonać zgodnie z art. 28 ust. 5 uor, w myśl którego za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

Przyjęte do ewidencji w drodze darowizny środki trwałe należy zaliczyć do rozliczeń międzyokresowych przychodów zgodnie z art. 41 ust. 2 uor, w myśl którego konto rozliczeń międzyokresowych przychodów stosuje się do przyjętych nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Następnie przyjęte środki trwałe zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne jednostki równolegle do odpisów amortyzacyjnych przyjętych środków trwałych.

Ewidencja księgowa otrzymania środka trwałego w drodze darowizny

Przykład. Spółka Alfa sp. z o.o. nieodpłatnie otrzymała środek trwały o wartości rynkowej 14.000,00 zł. W miesiącu otrzymania środka trwałego został on przyjęty do użytkowania i wprowadzony do ewidencji środków trwałych jednostki. Stawka amortyzacji została ustalona w wysokości 20%. Amortyzację rozpoczęto od miesiąca następnego.

1. Wprowadzenie środka trwałego do ewidencji na podstawie dokumentu OT:

Strona WN konta 010Konto 010 - Środki trwałe (Aktywne) 010 „Środki trwałe” kwota: 14.000,00 zł 

Strona MA konta 845Konto 845 - Rozliczenia międzyokresowe przychodów (Pasywne) 845 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” kwota: 14.000,00 zł

1. Dokonanie odpisu amortyzacyjnego w miesiącu kolejnym po wprowadzeniu do ewidencji:

Stawka amortyzacji została ustalona w wysokości 20%, zatem czas amortyzacji środka trwałego wyniesie 5 lat. Wyliczenie miesięcznego odpisu amortyzacyjnego wygląda następująco:

14.000,00 zł (wartość początkowa środka trwałego) * 20% / 12 miesięcy = 233,33 zł (miesięczny odpis)

Strona WN konta 400Konto 400 - Amortyzacja (Kosztowe) 400 „Amortyzacja” kwota: 233,33 zł 

Strona MA konta 070Konto 070 - Umorzenie środków trwałych (Pasywne) 070 „Umorzenie środków trwałych” kwota: 233,33 zł

Równolegle do dokonanego odpisu amortyzacyjnego tworzymy zapis przeniesienie kwoty amortyzacji na pozostałe przychody operacyjne:

Strona WN konta 845Konto 845 - Rozliczenia międzyokresowe przychodów (Pasywne) 845 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” kwota: 233,33 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 233,33 zł

Podsumowując, spośród wielu możliwych do zawarcia umów, darowiznę wyróżnia z pewnością nieodpłatny oraz jednostronnie zobowiązujący charakter. Ponadto, jest to swego rodzaju forma pomocy jednostkom potrzebującym, wobec czego stawiana jest w dobrym świetle ze strony darczyńcy, bowiem tego typu zachowanie pozwala na budowę pozytywnego wizerunku, które może również budzić większe zaufanie w kontaktach biznesowych.

Zasadniczym celem przekazania darowizny jest pomoc osobom potrzebującym czy też organizacjom społecznym. Przedmiotem darowizny mogą być środki pieniężne, towary, materiały, wyroby gotowe czy też środki trwałe. Darowizną może być również nieodpłatne świadczenie usług na rzecz osoby trzeciej. Ustawodawca przychylnie traktuje tego typu operacje umożliwiając darczyńcy na obniżenie podatku dochodowego poprzez zwiększenie kosztów jednostki związanych z przekazaniem darowizny. Dodatkowo, tego typu okoliczności pozwalają na zbudowanie pozytywnego wizerunku jednostki budząc przy tym większe zaufanie ze strony klientów oraz kontrahentów.

Umowa darowizny – definicja i wymogi

Warunkiem koniecznym, a także podstawową cechą darowizny jest jej nieodpłatność. Umowa darowizny została jasno określona w art. 888 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeksu cywilnego (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.), jako zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Zatem, przez istotę darowizny możemy rozumieć obdarowanie drugiej osoby danym składnikiem posiadanego majątku czy też określoną sumą pieniędzy, co przyniesie skutek w postaci wzbogacenia się osoby go przyjmującej. Należy pamiętać, że umowa darowizny powinna być sporządzona w formie pisemnej, natomiast każdorazowe jej otrzymanie przez obdarowywanego powinno być zgłoszone do urzędu skarbowego. Wyjątkiem jest darowizna własności i użytkowania nieruchomości oraz praw spółdzielczych, która bezwarunkowo musi być sporządzona w formie aktu notarialnego i jest zgłaszana do urzędu skarbowego przez notariusza, który ten akt sporządził. Warto wspomnieć, że świadczona pomoc określona w umowie darowizny nie musi być wykonywana bezpośrednio na rzecz obdarowanego, lecz darczyńca ma prawo zobowiązać w niej osobę, która przyjmuje darowiznę aby zrealizować nieodpłatną pomoc na rzecz osoby trzeciej. Ujęcie rachunkowe darowizny zostało zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h ustawy z dnia 29 września 1994r o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 1047 z późn. zm., dalej uor), w myśl którego określony został rodzaj kosztu jaki ponosi darczyńca w związku z przekazywaną darowizną czy też rodzaj przychodu osoby obdarowanej. Nieodpłatne przekazanie aktywów, którymi mogą być środki pieniężne czy też towary lub materiały ewidencjonujemy w księgach rachunkowych jednostki jako pozostałe koszty lub przychody operacyjne, czyli koszty i przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Darowizna w formie pieniężnej

Częstą formą przekazywania darowizny jest pomoc pieniężna. Nie istnieją szczególne uregulowania ewidencji tego typu zdarzenia w księgach rachunkowych. Zatem zgodnie z powyższym art. 3 ust. 1 pkt 32 uor nieodpłatne przekazanie środków pieniężnych jednostka w księgach ujmuje jako:

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne”

Strona MA konta 240Konto 240 - Pozostałe rozrachunki (Aktywno-pasywne) 240 „Pozostałe rozrachunki”

Inną możliwością przekazania środków pieniężnych w formie darowizny jest podział wyniku finansowego spółki, która jest darczyńcą. W tej sytuacji po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, wynik finansowy osiągnięty przez jednostkę jest przenoszony na rozliczenie wyniku finansowego. W momencie podjęcia uchwały o podziale zysku i przeznaczeniem jego części jako darowizny, darczyńca powinien ująć zobowiązanie wobec obdarowanego. Ewidencja księgowa wyglądać będzie następująco:

Strona WN konta 820Konto 820 - Rozliczenie wyniku finansowego (Pasywne) 820 „Rozliczenie wyniku finansowego”

Strona MA konta 240Konto 240 - Pozostałe rozrachunki (Aktywno-pasywne) 240 „Pozostałe rozrachunki”

Należy pamiętać, iż jednostka ma prawo pomniejszyć podstawę opodatkowania wobec czego powinna odpowiednio udokumentować przekazanie darowizny, co uregulowane jest w art. 18 ust. 1 pkt 1c ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 1888, dalej ustawa o CIT), w myśl którego Odliczenie darowizn, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 7, oraz odliczenie wynikające z odrębnych ustaw stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna - dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny, oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

Warto wspomnieć, że odliczenia darowizn nie stosuje się w sytuacji, gdy podatnik zaliczył wartość przekazanej darowizny do kosztów uzyskania przychodów.

Przekazanie towarów lub wyrobów gotowych w formie darowizny

W przypadku nieodpłatnego przekazania towarów czy wyrobów gotowych ujęcie wydania ewidencjonujemy analogicznie w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych zapisem:

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne”

Strona MA konta 330Konto 330 - Towary w hurcie (Aktywne) 330 „Towary” / 601Konto 601 - Wyroby gotowe (Aktywne) 601„Wyroby gotowe”

Wartość przekazania stanowi kwota nabycia towarów lub kwota kosztu wytworzenia wyrobów gotowych.

Jeżeli darowizna w postaci przekazania towarów czy wyrobów gotowych nie ma zastosowania przy zwolnieniu z VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, wówczas skutkować to będzie opodatkowaniem przekazanych nieodpłatnie aktywów według stawki właściwej dla danego składnika majątku. Wyjątkiem jest sytuacja, w której darczyńca nabywając dany towar założył, iż będzie on w przyszłości przekazany w formie darowizny i tym samym nie skorzystał on z prawa do odliczenia podatku naliczonego. W pozostałych przypadkach darczyńca jest zobowiązany do naliczenia podatku VAT należnego.

Ewidencja księgowa otrzymania towarów oraz środków pieniężnych w drodze darowizny

Przykład. Spółka XYZ sp. z o.o. nieodpłatnie otrzymała towary o wartości rynkowej 5.000,00 zł, materiały o wartości rynkowej 2.000,00 zł wydane bezpośrednio do zużycia oraz środki pieniężne w kwocie 1.000,00 zł. Ewidencja księgowa wygląda następująco.

1. Przyjęcie towarów na magazyn

Strona WN konta 330Konto 330 - Towary w hurcie (Aktywne) 330 „Towary” kwota: 5,000.00 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 5.000,00 zł

1. Otrzymanie materiałów przeznaczonych bezpośrednio do zużycia

Strona WN konta 401Konto 401 - Zużycie materiałów i energii (Kosztowe) 401 „Zużycie materiałów i energii” kwota: 2,000.00 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 2.000,00 zł

1. Wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy

Strona WN konta 130Konto 130 - Rachunek bieżący (Aktywne) 130 „Rachunek bankowy” kwota: 1,000.00 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 1.000,00 zł

Należy wspomnieć, iż darczyńca przy zakupie towarów lub materiałów skorzystał wcześniej z prawa do odliczenia podatku naliczonego będzie on zobligowany, aby odprowadzić podatek VAT należny od przekazanego przedmiotu. Zaś darowizna pieniężna w żadnym wypadku nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT, bowiem środki pieniężne nie mogą zostać uznane za towary w rozumieniu przepisów o VAT. Przekazanie środków pieniężnych nie może być również utożsamiane z wykonaniem usługi.

Ujęcie rachunkowe przekazanej darowizny środka trwałego

Jednostka decydując się na przekazanie środka trwałego w drodze darowizny, który nie został całkowicie zamortyzowany, w myśl art. 32 ust 1. uor zobligowana jest do dokonania ostatniego odpisu amortyzacyjnego najpóźniej w miesiącu przekazania, czyli przed określeniem jego końcowej wartości. Wartość bilansowa przekazywanego środka trwałego powinna zostać pomniejszona o dotychczasowe odpisy umorzeniowe w momencie jego oddania.

Ewidencja księgowa przekazania środka trwałego częściowo zamortyzowanego w drodze darowizny

Przykład. Spółka Alfa sp. z o.o. zdecydowała na przekazanie środka trwałego o wartości początkowej 12.000,00 zł oraz dotychczasowym umorzeniu 7.800,00 zł. Przekazanie środka trwałego w księgach rachunkowych przedstawia się następująco:

Strona WN konta 070Konto 070 - Umorzenie środków trwałych (Pasywne) 070 „Umorzenie środków trwałych” kwota: 7.800,00 zł 

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne” kwota: 4. 200Konto 200 - Rozrachunki z odbiorcami (Aktywne) 200,00 zł

Strona MA konta 010Konto 010 - Środki trwałe (Aktywne) 010 „Środki trwałe” kwota: 12.000,00 zł

Ewidencja księgowa przekazania środka trwałego całkowicie zamortyzowanego w drodze darowizny

Przykład. Spółka Alfa sp. z o.o. zdecydowała na przekazanie środka trwałego o wartości początkowej 12.000,00 zł, środek trwały został całkowicie zamortyzowany. Przekazanie środka trwałego w księgach rachunkowych przedstawia się zatem następująco:

Strona WN konta 070Konto 070 - Umorzenie środków trwałych (Pasywne) 070 „Umorzenie środków trwałych” kwota: 12.000,00 zł 

Strona MA konta 010Konto 010 - Środki trwałe (Aktywne) 010 „Środki trwałe” kwota: 12.000,00 zł

Jak możemy zaobserwować na powyższych przykładach, jeżeli w sytuacji przekazania środka trwałego w formie darowizny jest on całkowicie zamortyzowany, to jego wartość w dniu przekazania nie obciąży kosztów operacyjnych darczyńcy. Zostanie on jedynie wyksięgowany z ewidencji księgowej przedsiębiorstwa. Natomiast w obu przedstawionych przypadkach darczyńca będzie zobligowany do odprowadzenia podatku VAT należnego przekazując środek trwały nieodpłatnie, zaś tylko jeżeli miał on prawo do odliczenia podatku naliczonego nabywając dany środek trwały. Kwotę podatku VAT ustala się od wartości rynkowej danego środka trwałego. Ujęcie zobowiązania z tytułu VAT należnego ujmujemy zapisem:

Strona WN konta 761Konto 761 - Pozostałe koszty operacyjne (Kosztowe) 761 „Pozostałe koszty operacyjne”

Strona MA konta 221-1Konto 221-1 - Rozliczenie należnego VAT (Pasywne) 221-1 „VAT należny”

Ujęcie rachunkowe darowizny środka trwałego w księgach obdarowanego

W przypadku obdarowanego sytuacja w księgach rachunkowych wygląda zupełnie inaczej. W sytuacji, gdy przekazywany będzie środek trwały, należy w dniu otrzymania go w drodze darowizny i przyjęcia do użytkowania wprowadzić do ewidencji środków trwałych. Umowa darowizny określa wartość początkową z jaką dany składnik majątku powinien zostać wprowadzony do ewidencji. Istnieje możliwość, iż strony nie zawrą takiego zapisu w umowie, wówczas wyceny należy dokonać zgodnie z art. 28 ust. 5 uor, w myśl którego za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

Przyjęte do ewidencji w drodze darowizny środki trwałe należy zaliczyć do rozliczeń międzyokresowych przychodów zgodnie z art. 41 ust. 2 uor, w myśl którego konto rozliczeń międzyokresowych przychodów stosuje się do przyjętych nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Następnie przyjęte środki trwałe zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne jednostki równolegle do odpisów amortyzacyjnych przyjętych środków trwałych.

Ewidencja księgowa otrzymania środka trwałego w drodze darowizny

Przykład. Spółka Alfa sp. z o.o. nieodpłatnie otrzymała środek trwały o wartości rynkowej 14.000,00 zł. W miesiącu otrzymania środka trwałego został on przyjęty do użytkowania i wprowadzony do ewidencji środków trwałych jednostki. Stawka amortyzacji została ustalona w wysokości 20%. Amortyzację rozpoczęto od miesiąca następnego.

1. Wprowadzenie środka trwałego do ewidencji na podstawie dokumentu OT:

Strona WN konta 010Konto 010 - Środki trwałe (Aktywne) 010 „Środki trwałe” kwota: 14.000,00 zł 

Strona MA konta 845Konto 845 - Rozliczenia międzyokresowe przychodów (Pasywne) 845 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” kwota: 14.000,00 zł

1. Dokonanie odpisu amortyzacyjnego w miesiącu kolejnym po wprowadzeniu do ewidencji:

Stawka amortyzacji została ustalona w wysokości 20%, zatem czas amortyzacji środka trwałego wyniesie 5 lat. Wyliczenie miesięcznego odpisu amortyzacyjnego wygląda następująco:

14.000,00 zł (wartość początkowa środka trwałego) * 20% / 12 miesięcy = 233,33 zł (miesięczny odpis)

Strona WN konta 400Konto 400 - Amortyzacja (Kosztowe) 400 „Amortyzacja” kwota: 233,33 zł 

Strona MA konta 070Konto 070 - Umorzenie środków trwałych (Pasywne) 070 „Umorzenie środków trwałych” kwota: 233,33 zł

Równolegle do dokonanego odpisu amortyzacyjnego tworzymy zapis przeniesienie kwoty amortyzacji na pozostałe przychody operacyjne:

Strona WN konta 845Konto 845 - Rozliczenia międzyokresowe przychodów (Pasywne) 845 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” kwota: 233,33 zł 

Strona MA konta 760Konto 760 - Pozostałe przychody operacyjne (Przychodowe) 760 „Pozostałe przychody operacyjne” kwota: 233,33 zł

Podsumowując, spośród wielu możliwych do zawarcia umów, darowiznę wyróżnia z pewnością nieodpłatny oraz jednostronnie zobowiązujący charakter. Ponadto, jest to swego rodzaju forma pomocy jednostkom potrzebującym, wobec czego stawiana jest w dobrym świetle ze strony darczyńcy, bowiem tego typu zachowanie pozwala na budowę pozytywnego wizerunku, które może również budzić większe zaufanie w kontaktach biznesowych.