Ulga na badania i rozwój w pigułce

23. 01. 2021 | Marzena Walkiewicz

Ulga B+R jest rozwiązaniem, które zostało wprowadzone przez tzw. ustawy o innowacyjności na przestrzeni lat 2016 – 2017, zaprojektowanym jako narzędzie do stymulowania wzrostu innowacyjności polskiej gospodarki. Nadrzędnym celem autorów ulgi na badania i rozwój było dynamiczne przyspieszenie przebudowy konstrukcji polskiej gospodarki, w sposób taki, aby działalność innowacyjna z obszaru wysokich technologii i rozwiązań stawała się w szybkim tempie decydującym czynnikiem w tworzeniu wzrostu dochodu narodowego i podniesienia poziomu dobrobytu w Polsce.

W 2018 roku ulga B+R zaczęła obowiązywać w swojej pełnej skali, bowiem 1 stycznia 2018 roku weszła w życie nowelizacja przepisów dotyczących ulgi na działalność badawczo – rozwojową, która umożliwiała przedsiębiorcom jeszcze szersze możliwości wykorzystania tego stosunkowo nowego narzędzia w działalności biznesowej. Rozszerzenie ulgi skutkowało miedzy innymi mającym miejsce dotychczas niskim poziomem nakładów na badania i rozwój w Polsce, który wynosił około 18 mld zł, czyli mniej, niż 1% PKB. Dla porównania współczynnik ten w krajach Europy Zachodniej był dwukrotnie wyższy. Ustawodawca postanowił tym samym zwiększyć zainteresowanie wśród przedsiębiorców działalnością innowacyjną oraz zachęcić do realizowania prac B+R.

Ulga B+R jest obecnie najatrakcyjniejszą formą wsparcia działalności badawczo-rozwojowej na polskim rynku. Ten nieskomplikowany mechanizm umożliwia podatnikom odliczenie od podstawy opodatkowania kosztów poniesionych na działalność B+R, które określane są jako koszty kwalifikowane. Oznacza to w praktyce, iż wszyscy przedsiębiorcy niezależnie od wielkości posiadanej firmy, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową mogą korzystać z dodatkowego odliczenia od podstawy opodatkowania w wysokości 100% kosztów kwalifikowanych.

Warto nadmienić, że w przypadku sytuacji, gdy przedsiębiorstwo uzyska status narodowego centrum badawczo-rozwojowego (NCBR), wówczas wysokość odliczeń może sięgnąć nawet do 150% kosztów kwalifikowanych.

Podmioty, które posiadają posiadające status centrum badawczo-rozwojowego mogą dodatkowo uwzględniać w kosztach kwalifikowanych:

• dokonywane w danym roku podatkowym, zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, odpisy amortyzacyjne od budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej;
• koszty ekspertyz, opinii, usług doradczych i usług równorzędnych, badań wykonywanych na podstawie umowy, wiedzy technicznej i patentów lub licencji na chroniony wynalazek, uzyskanych na warunkach rynkowych i wykorzystywanych wyłącznie na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej.

W celu uzyskania status centrum badawczo-rozwojowego niezbędne jest spełnienie następujących kryteriów:

Przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy w wysokości co najmniej 5 mln złotych oraz przychody netto ze sprzedaży wytworzonych przez przedsiębiorcę usług badawczo-rozwojowych klasyfikowanych do usług w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych w rozumieniu przepisów w sprawie polskiej klasyfikacji wyrobów i usług lub praw własności przemysłowej w wysokości co najmniej 20% przychodów netto albo;

Przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy w wysokości co najmniej 2,5 mln złotych i niższe niż 5 mln złotych oraz przychody netto ze sprzedaży wytworzonych przez przedsiębiorcę usług badawczo-rozwojowych klasyfikowanych do usług w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych, w rozumieniu przepisów w sprawie polskiej klasyfikacji wyrobów i usług lub praw własności przemysłowej w wysokości co najmniej 70% przychodów netto.

Poza jednym z dwóch powyżej opisanych kryteriów, dany podmiot musi spełniać dodatkowo:

• Brak zalegania z zapłatą podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
• Złożenie wniosku o nadanie statusu centrum badawczo-rozwojowego do ministra właściwego do spraw gospodarki
• Złożenie sprawozdania z prowadzonych prac badawczych lub rozwojowych przekazanego do GUS
• Złożenie sprawozdania z badania sprawozdania finansowego zawierającego informację o przychodach z tytułu sprzedaży wytworzonych przez przedsiębiorcę usług badawczo-rozwojowych klasyfikowanych do usług w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych

Ustawowa definicja działalności badawczo – rozwojowej oraz podmioty mogące skorzystać z ulgi

Działalność badawczo-rozwojową należy rozumieć, jako działalność twórczą, która obejmuje badania naukowe lub prace rozwojowe - podejmowane w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań, co wynika wprost z literalnego brzmienia art. 4a pkt 26 ustawy o CIT. W praktyce, każde przedsiębiorstwo, które dąży do udoskonalenia swoich technologii (w tym technologii produkcji), produkty, usługi lub tworzy nowe od podstaw może spełniać przesłanki prowadzenia działań B+R kwalifikujących się do ulgi.

Za badania naukowe uważa się:

a) badania podstawowe - oryginalne prace badawcze, eksperymentalne lub teoretyczne podejmowane przede wszystkim w celu zdobywania nowej wiedzy,

b) badania stosowane - prace badawcze zorientowane przede wszystkim na zastosowanie w praktyce,

c) badania przemysłowe - badania mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu opracowywania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzania znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i usług;

Do prac rozwojowych można zaliczyć również nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług, z wyłączeniem prac obejmujących rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.

Istotny jest fakt, iż z ulgi na badania i rozwój mogą skorzystać różni przedsiębiorcy, niezależnie od wielkości prowadzonej przez siebie firmy oraz jej branży. Niezbędnym do spełnienia warunkiem uzyskania ulgi jest prowadzenie działalności, która nastawiona jest na rozwój. Niekoniecznie trzeba prowadzić badania naukowe, współpracować z ośrodkami naukowymi czy mieć status ośrodka badawczo-rozwojowego. Wystarczą działania rozwojowe, które niekoniecznie muszą być zakończone sukcesem. Wynik prac i badań nie jest tutaj decydujący. Niezwykle ważnym jest aby nadmienić to, że koszty projektów rozpoczętych wcześniej również można odliczyć.

Istota kosztów kwalifikowanych

Zgodnie z art. 18d ust. 1 ustawy o CIT od podstawy opodatkowania, ustalonej zgodnie z art. 18, odlicza się koszty uzyskania przychodów poniesione przez podatnika na działalność badawczo-rozwojową, zwane dalej "kosztami kwalifikowanymi".

Ustawodawca dokładnie określił w ustawie, jakie wydatki uznaje się za koszty kwalifikowane. W myśl art. 18d ust. 2. ustawy o CIT za koszty kwalifikowane uznaje się:

1) należności z tytułów, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz składki z tytułu tych należności określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w części finansowanej przez płatnika składek, jeżeli te należności i składki dotyczą pracowników zatrudnionych w celu realizacji działalności badawczo-rozwojowej;

2) nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;

3) ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, a także nabycie wyników badań naukowych, świadczonych lub wykonywanych na podstawie umowy przez jednostkę naukową w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. z 2014 r. poz. 1620, z 2015 r. poz. 249 i 1268 oraz z 2016 r. poz. 1020 i 1311) na potrzeby prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej;

4) odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli to korzystanie nie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 11 ust. 1 i 4;

5) koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione przez podatnika będącego mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (…).

3. Za koszty kwalifikowane uznaje się także dokonywane w danym roku podatkowym, zaliczane do kosztów uzyskania przychodów, odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością. Do kosztów, o których mowa w zdaniu pierwszym, przepisu art. 16 ust. 1 pkt 48 nie stosuje się.

Jednym z kosztów kwalifikowanych, które podlegają odliczeniu w tej samej wysokości są koszty poniesione na wynagrodzenia pracownicze oraz koszty ubezpieczeń społecznych pracowników zatrudnionych w ramach działalności badawczo – rozwojowej. W ustawie podatkowej nie ma jednak jasno określonego przepisu, czy dotyczy to jedynie pracowników zajmujących się wyłącznie realizacji działalności B + R, czy tez mogą oni wykonywać inne prace, więc co do zasady przyjmuje się, że koszty podlegać będą odliczeniu w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na prace B+R pozostaje w ogólnym czasie pracy osoby w danym miesiącu.

Rozliczenie ulgi B+R

Jak wspomnieliśmy powyżej, kwoty maksymalnego odliczenia wszystkich kosztów kwalifikowanych poniesionych na działalność B+R od podstawy obliczenia podatku zostały ustalone na poziomie 100 proc. dla wszystkich przedsiębiorców, zaś w przypadku podmiotów, które posiadają status centrum badawczo-rozwojowego, poziom ten został zwiększony do 150 proc.

Rozliczenie ulgi dokonywane jest poprzez wyodrębnienie całości kosztów, które zostały poniesione na działalność związaną z B+R – są to tzw. koszty kwalifikowane, następnie należy ustalić, czy wszystkie poniesione nakłady będą podlegać pod ulgę.

Katalog kosztów kwalifikowanych został zawarty w art. 18d ust. 2 ustawy o CIT i w myśl tego przepisu zaliczane są koszty takie jak płace i składki pracownicze dotyczące usług wynikających z umów o dzieło lub zlecenia, w części w jakiej czas przeznaczony na realizację B+R pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika lub w czasie przeznaczonym na wykonanie usługi, nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością B+R, nabycie niebędącego środkami trwałymi sprzętu specjalistycznego, w szczególności naczyń i przyborów laboratoryjnych oraz urządzeń pomiarowych, odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy przez jednostkę naukową, a także nabycie od takiej jednostki wyników badań naukowych, odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, z wyłączeniem samochodów osobowych oraz budowli, budynków i lokali będących odrębną własnością oraz koszty uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego poniesione np. na przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej, prowadzenie postępowania przez Urząd Patentowy czy wnoszenie opłat okresowych.

Innymi słowy, rozliczenie ulgi na B + R polega na dwukrotnym odpisaniu kosztów, które związane są z działalnością badawczo rozwojową, tj.:

• jako koszt uzyskania przychodu, gdzie przedsiębiorca uznaje nakłady poniesione na B + R jako wydatki zaliczone do kosztów podatkowych, bowiem ustawodawca nie wyłączył tych kosztów z kosztów uzyskania przychodu nawet w przypadku objęcia ich ulgą podatkową,
• jako ulga podatkowa, która obniża podstawę opodatkowania podatku dochodowego od osób prawnych czy fizycznych.

Przykład

Przedsiębiorstwo w 2020 roku poniosło wydatki, które dotyczyły zatrudnienia pracowników w celu realizacji działalności badawczo – rozwojowej. Koszty te wyniosły 100 000 zł. Podatnik może zaliczyć je w pełni do kosztów podatkowych, a dodatkowo ma prawo do skorzystania z ulgi podatkowej na B + R w wysokości 100% tych nakładów, a zatem obniży podstawę opodatkowania o kolejne 100 000 zł. Tym sposobem podatnik obniża podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym o kwotę w wysokości 200 000 zł, które poniósł na zatrudnionych pracowników w działalności badawczo – rozwojowej.